«Είναι στη φύση του ανθρώπου να αποζητά μια πανάκεια σε περιόδους κρίσης...», έγραφε η Lucy Wilcox Adams στο άρθρο της "Salvaging Democracy” (Διασώζοντας τη Δημοκρατία) το 1933, τονίζοντας ότι ο κόσμος βλέπει «τα τελευταία χρόνια... τη σαρωτική νίκη του φασισμού» σε όλη την Ευρώπη. «Οι περισσότεροι θεσμοί έχουν υπάρξει κάποια στιγμή θύματα της λαχτάρας για μια ‘συνταγή’ σωτηρίας», συνέχιζε η Adams, και «καθώς οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη στρέφονται αβοήθητες προς τη δικτατορία και την τυραννία.... η παιδεία καθίσταται απαραίτητη, αν θέλουμε να διασώσουμε τη δημοκρατία στην Αμερική».
Με πολλούς τρόπους σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της παρακμής της δημοκρατίας τόσο στην Αμερική όσο και σε όλο τον κόσμο. Αυτό είναι κάτι που επισημαίνουν πολλές αξιόπιστες πηγές, όπως το Freedom House και το πρόγραμμα Varieties of Democracy, αλλά και οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν το συγκεκριμένο θέμα, οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου με τίτλους όπως “Democracy, are you OK?”.
(Πηγή: https://www.npr.org/2022/09/13/1122367915/biden-trump-democracy-truss-israel-election;)
Νωρίτερα αυτό το μήνα ο πρόεδρος Biden μίλησε στο Εθνικό Ιστορικό Πάρκο Ανεξαρτησίας στη Φιλαδέλφεια για την "ψυχή του έθνους" και την απειλή που δέχεται η δημοκρατία. Παρόλο που κάποιοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι έσπευσαν να αναφερθούν στον κομματικό χαρακτήρα της ομιλίας, ο πρόεδρος Biden άγγιξε ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα: την επιλογή μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού, όχι απλώς τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αριστεράς/δεξιάς, προοδευτικών/συντηρητικών ή Δημοκρατικών/Ρεπουμπλικάνων. Αυτό που τον απασχόλησε ήταν το υποκείμενο σύστημα της φιλελεύθερης δημοκρατίας, το κράτος δικαίου - αυτό που ο Francis Fukuyama περιγράφει ως κλασικό φιλελευθερισμό στο τελευταίο του βιβλίο Liberalism and Its Discontents: “a way to regulating violence and allowing diverse populations to live peacefully with one another” (Φιλελευθερισμός και Αγανάκτηση: ένας τρόπος να περιοριστεί η βία και να επιτευχθεί η αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών πληθυσμών). Οι πολιτικές διαφωνίες είναι σαφώς θεμιτές, ωστόσο είναι σημαντικό να ξεφύγουμε από τον εξτρεμισμό που μας εμποδίζει να εμπλακούμε σε έναν ουσιαστικό διάλογο ως άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις και θέσεις. Ανατρέχοντας στο 1937, μόλις έξι χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου της Adams γύρω από τον ρόλο της παιδείας στη διάσωση της δημοκρατίας, αντιλαμβανόμαστε πόσο εύκολα μπορεί να συνυφανθεί η δική μας ιστορία ως Ηνωμένες Πολιτείες με τον αυταρχισμό και το μίσος – κάτι που καταδεικνύεται στο ντοκιμαντέρ " “A Night at the Garden.”. Ο πολιτικός διάλογος έχει σημασία για την ανάπτυξη της πολιτικής σκέψης, καθώς αποτρέπει την εγκατάλειψη των κοινών σε μια εποχή όπου είναι εύκολο να αποσυρθούμε στον μικρόκοσμό μας ή στις ιδεολογικές μας φούσκες.
Καθώς γιορτάζουμε τη Διεθνή Ημέρα Δημοκρατίας του ΟΗΕ σε μια στιγμή παγκόσμιας δημοκρατικής παρακμής, ήρθε η ώρα τα Ηνωμένα Έθνη να εστιάσουν στη σημασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η δημοκρατία είναι διπλή: η πρόσβαση στην πληροφόρηση πρέπει να είναι απρόσκοπτη, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη στους δημοσιογράφους, οι οποίοι οφείλουν να καλύπτουν τα γεγονότα με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Από την ίδρυσή του, το SNF Ithaca επικεντρώθηκε στον πολιτικό διάλογο και τη συμμετοχή στα κοινά, ωστόσο πλέον διευρύνουμε το έργο μας για να συμπεριλάβουμε τη διαμεσολαβούμενη δημόσια σφαίρα, η οποία διαπλάθει τη δημοκρατική ιδιότητα του πολίτη. Θα πρέπει να κατανοήσουμε τους παράγοντες που διαμορφώνουν όσα γνωρίζουμε, τον τρόπο που εξασφαλίζουμε τη συμμετοχή των πολιτών και τον τρόπο που ανταποκρινόμαστε στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διάφορες κοινότητες σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.
Στις αρχές Οκτωβρίου μια ομάδα καθηγητών, διοικητικών στελεχών και φοιτητών της Σχολής Biden θα συμμετάσχει στη Διεθνή Εβδομάδα Δημοσιογραφίας που διοργανώνει το Incubator for Media Education and Development (iMEdD) στην Αθήνα. Το συνέδριο έχει τον τίτλο "A Matter of Trust" και εστιάζει στο ρόλο των μέσων ενημέρωσης στη δημοκρατία, ειδικά σε μια τόσο δύσκολη εποχή όπως η σημερινή.
Το SNF Ithaca είναι μια πρωτοβουλία που έχει συνδιαμορφώσει την ατζέντα του συνεδρίου. Καταρχάς θα έχω την ευκαιρία να διδάξω σε workshops όπου θα συμμετέχουν δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο, δίνοντας βαρύτητα στον ρόλο του πολιτικού διαλόγου στη διαμεσολαβούμενη δημόσια σφαίρα. Το εργαστήριο “Δημοσιογραφία με Επίκεντρο τον Πολίτη στην Εποχή της Πόλωσης: Ο ρόλος του πολιτικού διαλόγου σε μια Διαμεσολαβούμενη Δημόσια Σφαίρα” θα βασιστεί σε προσεγγίσεις που έχουν ως επίκεντρο τη συμμετοχή των κοινοτήτων, με απώτερο στόχο την εμπέδωση μιας κουλτούρας εκπαίδευσης μεταξύ του κοινού.
Παράλληλα, φοιτητές από το πρόγραμμα Student Leaders του SNF Ithaca θα παρακολουθήσουν τα εργαστήρια και θα συμμετάσχουν στο τέλος του συνεδρίου σε ένα πάνελ με πέντε φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο "Οι Φωνές των Φοιτητών: Η Οπτική της Νέας Γενιάς γύρω από τον Ρόλο των ΜΜΕ στη Δημοκρατία”, όπου θα μοιραστούν τις σκέψεις τους γύρω από τις παρουσιάσεις και θα μιλήσουν για όσα έμαθαν από την όλη εμπειρία. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι φοιτητές που θα συμμετάσχουν έχουν διαφορετικά επιστημονικά υπόβαθρα που εκτείνονται πέρα από τη δημοσιογραφία. Καθώς θα ξεδιπλώνουμε τις σκέψεις μας γύρω από τη διαμεσολαβούμενη δημόσια σφαίρα, είναι σημαντικό αυτοί που πρωτοστατούν στον τομέα της δημοσιογραφίας να ακούσουν τις φωνές εκείνων που διαπλάθονται από το έργο τους. Στον συντονισμό του πάνελ "Οι Φωνές των Φοιτητών" με τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα “Student Leaders” του SNF Ithaca και τους Έλληνες φοιτητές θα συνδράμει ο John Della Volpe συνεργάτης του SNF Ithaca, διευθυντής δημοσκοπήσεων στο Ινστιτούτο Πολιτικής του Harvard Kennedy School και συγγραφέας του βιβλίου Fight: How Gen Z is Channeling Their Fear and Passion to Save America (Η Μάχη: Πώς η Gen Z επιστρατεύει τον φόβο και το πάθος της για να σώσει την Αμερική) που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Ο Della Volpe θα συνεργαστεί με την Catherine McLaughlin, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Biden, και τον Dr. Pablo McConnie-Saad, υπεύθυνο προγράμματος του SNF Ithaca, για να βοηθήσει τους φοιτητές να αναστοχαστούν την εμπειρία τους και να μοιραστούν τις σκέψεις τους με τους συμμετέχοντες στο συνέδριο. Καθώς συλλογιζόμαστε τον μελλοντικό ρόλο της δημοσιογραφίας στη δημοκρατία, τι καλύτερο από το να ακούσουμε τους νέους που ενημερώνονται για την επικαιρότητα από το TikTok και όχι από τα δελτία ειδήσεων;
Στη συζήτηση του SNF Ithaca στο iMEdD γύρω από τη θέση των δημοσιογράφων στη δημοκρατία, θα έχουμε επίσης την ευκαιρία να ακούσουμε μία από τις κορυφαίες φωνές σε αυτόν τον τομέα - την Christiane Amanpour. Η Amanpour είναι επικεφαλής διεθνών ειδήσεων και παρουσιάστρια της βραδινής εκπομπής “Amanpour” στο CNN, ενώ παρουσιάζει ταυτόχρονα την εκπομπή Amanpour & Company στο PBS, και θα βρεθεί κοντά μας για να συζητήσει με την πρόεδρο του Ινστιτούτου Biden της Σχολής Biden, Valerie Biden Owens γύρω από τον "Ρόλο των μέσων ενημέρωσης στη δημοκρατία". Πριν από έξι χρόνια η Amanpour είχε θέσει ένα ζήτημα σε σχέση με τον ρόλο των δημοσιογράφων, δηλώνοντας ότι θεωρεί πως ο στόχος της είναι να παραμένει πιστή στην αλήθεια και όχι ουδέτερη. Με τις εκλογές στην Αμερική να πλησιάζουν, είναι απαραίτητο να αναλογιστούμε τον δημοκρατικό ρόλο της δημοσιογραφίας και να βρούμε τρόπους ενδυνάμωσης αυτού του βαλλόμενου θεσμού.
Αν οι προβλέψεις της Lucy Wilcox Adams το 1933 για τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει η παιδεία στη διάσωση της δημοκρατίας ήταν σωστές, τότε θα πρέπει να εργαστούμε συλλογικά για να εξασφαλίσουμε την ενεργό συμμετοχή των νέων στα κοινά. Η αλήθεια όμως είναι ότι πρέπει όλοι να αφιερωθούμε σε μια δια βίου μάθηση, ώστε να γινόμαστε διαρκώς όλο και πιο ενημερωμένοι πολίτες, ανεξαρτήτως ηλικίας. Δεν υπάρχει πανάκεια. Οφείλουμε λοιπόν όλοι μας να καλλιεργήσουμε και να υπερασπιστούμε μια κουλτούρα δημοκρατίας.